خبرگزاری تسنیم چهارشنبه 18 اسفند 1400 : یک کارشناس اقتصادی با اشاره به فرصت‌های ایجاد شده برای اقتصاد ایران در پی بحران اوکراین گفت: اگر بتوانیم زمینه‌های لازم را فراهم کنیم می‌توانیم به هاب فرآوری غلات در منطقه تبدیل شویم.
«میلاد ترابی‌فر» کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، در پاسخ به سؤالی در خصوص فرصت‌های احتمالی ایجاد شده برای اقتصاد ایران در پی بحران اوکراین گفت: اگر اتفاقاتی که در اوکراین رخ داده به همین شکل ادامه پیدا کند، تجارت بسیاری از کالاهای اساسی جهانی از نظم ارزی دلار خارج خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه روسیه و اوکراین در مجموع حدود 30 درصد تجارت گندم دنیا را در اختیار دارند، گفت: همچنین 10 درصد تولید نفت جهان در اختیار روسیه است و در برخی حوزه‌های مواد اولیه می‌بینیم که روسیه یک حالت شبه انحصاری دارد. اگر بحران فعلی به همین شکل پیش برود، امکان خروج زنجیره نقل و انتقالات بسیاری از این کامودیتی‌ها (عموماً شامل مواد اولیه صنایع می‌شوند) از چرخه دلار وجود دارد و به سمت نظم ارزی یوانی حرکت خواهیم کرد.
این کارشناس اقتصادی گفت: در هفته گذشته شاهد بودیم که چین گشایش اعتبارات دلاری را برای روس‌ها مسدود کرد اما از سوی دیگر استفاده از یوان را برای استفاده روس‌ها باز گذاشت. در صورتی که بحران به همین شکل تشدید شود، بر روی نظم ارزی دلاری و یورویی تأثیر خواهد گذاشت.
وی با اشاره به اینکه در دو سال گذشته نیز حدود پنج درصد از قدرت دلار در جهان با همین ترتیبات کاهش یافته است، گفت: این نکته بسیار مهم است و در آینده میان‌مدت برای ما یک فرصت خوب خواهد بود.
رقبای قدرتمند ایران در بازارهای عمده واردات روسیه/ وضعیت امروز نتیجه تشتّت دیپلماسی اقتصادی در سال‌های اخیر است
ترابی‌فر ادامه داد: در بحث بازار روسیه باید توجه داشت که عمده تمرکز ما در این بازار در سال‌های اخیر روی کالاهایی بوده که کمترین درصد از کل واردات روسیه را شامل می‌شدند. براساس آمار کل واردات روسیه، در رده اول، ماشین‌آلات و قطعات مرتبط (23 میلیارد دلار) که عمدتاً از آلمان، ژاپن و چین وارد می‌شود، قرار دارد.
وی افزود: در رده دوم، کالاهای سرمایه‌ای (17 میلیارد دلار) که آن هم عمدتاً از ایتالیا، آلمان و چین وارد می‌شود و در رده سوم، کالاهای الکترونیکی و محصولات مرتبط (16 میلیارد دلار) که از چین، آلمان و کره جنوبی وارد می‌شود، قرار دارد. در رده بعدی حوزه دارو (14 میلیارد دلار) است که عمده آن از فرانسه، آمریکا و آلمان وارد می‌شود. در رده بعدی بحث مخابرات و تجهیزات مرتبط است که عمدتاً از چین، هند و ویتنام وارد روسیه می‌شود. در انتهای لیست واردات روسیه حدود 8.2 میلیارد دلار مربوط به صیفی‌جات و سبزیجات است که عمده آن از آمریکای لاتین، ترکیه و چین تأمین می‌شود.
این کارشناس اقتصادی تأکید کرد: نکته مهم این است که عمده تمرکز ما در سال‌های اخیر در همین بازار هشت میلیارد دلاری بوده است، در نتیجه شاهد هستیم محیط کُنِش ما در بازار روسیه محدود است؛ به خصوص به این دلیل که رده‌های بالاتر واردات روسیه، محصولاتی قرار دارند که رقبای بسیاری در آن حوزه‌ها وجود دارد.
وی گفت: باید توجه داشت که ما در سال‌های اخیر کنش جالبی در حوزه دیپلماسی اقتصادی نداشته‌ایم و یک تشتت و ناکارآمدی در این حوزه مشاهده می‌شود.
ضرورت استفاده حداکثری ایران از تنگنای ژئوپلیتیک روسیه/ می‌توانیم به هاب فرآوری غلات تبدیل شویم
ترابی‌فر در خصوص نقش احتمالی ایرانی در صادرات روسیه، گفت: در بحث نفت و گاز که بخش عمده صادرات روسیه را شامل می‌شود، می‌توانیم دخالت داشته باشیم و وزارت نفت نیز مذاکراتی را در این زمینه آغاز کرده است. از سوی دیگر شاهد هستیم که روسیه، قزاقستان و اوکراین در مجموع، حدود 130 میلیون تن تولید غلات دارند که از این میزان 50 میلیون تن را مصرف می‌کنند.
وی افزود: اگر بتوانیم زمینه‌های لازم را فراهم کنیم، می‌توانیم هاب فرآوری غلات این حوزه باشیم اما این مسئله نیازمند یک سیاست خاص در حوزه لجستیک، انبارداری، فرآوری و بازاریابی در زمینه معاملات کلان است.
عمده تعاملی که می‌توانیم با روس‌ها داشته باشیم در حوزه صادراتی آنها است به خصوص به این دلیل که آنها از سمت غرب با یک تنگنای ژئوپلتیک مواجه شدند و نااطمینانی‌هایی در خصوص دسترسی به تنگه بسفر ترکیه برای روس‌ها وجود دارد. این مسئله نگرانی تاریخی روس‌ها بوده است و به همین دلیل در طول تاریخ همیشه به دنبال دسترسی به آب‌های گرم اقیانوس بودند.
تأکید بر تمرکز روی مسیر دریایی کریدور شمال ـ جنوب به جای مسیر زمینی
این کارشناس اقتصادی در مورد کریدور شمال ـ جنوب گفت: کریدور شمال ـ جنوب که دائماً در خصوص آن صحبت می‌شود، کریدوری است که از هند آغاز و از مسیر ایران به روسیه و سپس اروپا می‌رود. این مسیر یکی از 9 کریدور شمالی ـ جنوبی شناخته شده حوزه ایران است. همچنین راه‌اندازی کریدور دشواری‌های زیادی دارد از جمله اینکه میزان مبادلات تجاری هند و روسیه، آنچنان بالا نیست در نتیجه انگیزه برای سرمایه‌گذاری در این حوزه در سطح پایینی قرار دارد.
وی اظهار کرد: نکته دیگر در کریدور شمال ـ جنوب این است که با توجه به رفتاری که روس‌ها در مورد اوکراین از خود نشان دادند، به نظر می‌رسد که باید دست به عصاتر نسبت به ایجاد زیرساخت حمل و نقل کریدور شمال ـ جنوب اقدام کرد.
با توجه به مواردی از جمله تخاصم رژیم باکو و برخی مشکلات دیگر که با ترکمنستان وجود دارد، به نظر می‌رسد توسعه بنادر در دریای خزر برای ایجاد یک کریدور مرتبط با روسیه بسیار متناسب‌تر و کاراتر خواهد بود، در نتیجه ما باید بر روی حوزه صادراتی روس‌ها و آن هم بیشتر در حوزه دریایی متمرکز شویم.
امکان تحریک سرمایه‌گذاری در کریدور جنوب به غرب با استفاده از پرونده چین وجود دارد؟
ترابی‌فر با اشاره به مسیرهای مختلف کریدور جنوب به غرب و مزیت آن برای ایران گفت: دو کریدور جنوب به غرب داریم. یک مسیر از هند، ایران و ترکیه به اروپا می‌رسد و در صورت ورود ما به توسعه عراق و سوریه از این کشورها خواهد گذشت. مسیر دوم، اتصال راه ابریشم چینی و اتصال آن به کریدور ریلی (ITI) است که از غرب چین آغاز و با عبور از پاکستان و ایران از طریق مسیر ریلی به استانبول می‌رسد.
وی با بیان اینکه مبادلات تجاری بین هند و اروپا حدود 130 میلیارد دلار است و بیشتر این مبادلات مربوط به دو قطب ماشین‌آلات و دارو است، گفت: ایران به صورت بالقوه می‌تواند بازیگری بسیار خوبی در این حوزه داشته باشد اما مشکلات سیاسی از سوی هند و اروپا وجود دارد که به این دلیل حاضر به همکاری نیستند.
در نتیجه باید اهرم‌هایی در این زمینه فعال شود. یکی از مهم‌ترین این اهرم‌ها مسئله چین است. وقتی رقبای چین مشاهده کنند که یک کریدور چینی از مسیر ایران عبور می‌کند، خود به خود نسبت به مشارکت در کریدور جنوب ـ غرب ترغیب خواهند شد.
این کارشناس اقتصادی معتقد است: کریدور هند به اروپا به شدت برای ما منفعت دارد اما دچار مشکلات سیاسی است که راهکار آن را نه در این پرونده بلکه در پرونده چین باید جست‌و‌جو کرد. در نتیجه شاید منافع اقتضا کند که ابتدا از سمت چینی موضوع را پیگیری کنیم تا بحث تحریک منافع برای اروپا و هند وجود داشته باشد.
وی افزود: در دوره اخیر و با و توجه به بسته شدن آسمان روسیه برای کشورهای اروپایی، بریتیش ایرویز (british airways) اعلام کرد که هواپیماهای خود را با وجود مسیر طولانی‌تر از شمال ایران عبور خواهد داد و لوفتهانزا (lufthansa) نیز اعلام کرد که هواپیماهای این شرکت از مسیر ترکیه، ایران و پاکستان عبور خواهد کرد.
ترابی‌فر ادامه داد: به نظر می‌رسد باید یکسری منافع تعریف شود تا هند و اروپا نسبت به سرمایه‌گذاری در کریدور جنوب به غرب مشارکت کنند و این موضوع چیزی نیست که با مذاکره حل شود بلکه باید کار واقعی اقتصادی و توسعه‌ای در کشور رخ دهد تا بستر لازم برای مشارکت در چنین کردوری فراهم شود.
تفاوت در کالاهای مبادله‌ای در کریدور شمال ـ جنوب و جنوب ـ غرب/ کریدورها در اولویت یکسانی قرار دارند
وی در پاسخ به سؤالی در خصوص مقایسه‌ای که بین کریدور شمال ـ جنوب و جنوب ـ غرب شکل گرفته است، گفت: در پاسخ به این سؤال باید گفت که هر دو این کریدورها در اولویت یکسانی هستند. رده‌های کالایی که در این کریدورها مبادله خواهد شد، هم‌پوشانی آنچنانی ندارد به این معنا که در کریدور شمال ـ جنوب، یکسری کالاها مبادله خواهد شد ولی در کریدور جنوب ـ غرب یک رده دیگری از کالاها را دنبال می‌کنید که به همین دلیل می‌توان گفت این موارد پرونده‌های جداگانه‌ای هستند.
این کارشناس اقتصادی با تأکید بر اینکه در پی اتفاقات پیش آمده فرصت‌های ژئوپلتیکی بسیار قوی برای ما ایجاد شد، گفت: به خصوص به این دلیل که روسیه در بن‌بست قرار گرفت و نیاز دارد تا امتیازاتی در اختیار بگیرند تا با رقبای خود از جمله چین به تعادل برسند. از جمله پرونده‌هایی که می‌تواند برای روسیه و در مقابل چین یا اروپا یک توازن به وجود بیاورد، دسترسی به آب‌های خلیج فارس یا دریای عمان از طریق ایران است، در نتیجه این مسئله را می‌توانیم به صورت یک پرونده سیاسی نیز در نظر بگیریم.